- Lærarane har ikkje nytte av pedagogikken

INGA ISHILD HAREIDE

- Pedagogikk er ikkje vitskap. Det er ein form for religiøs tru. Pedagogikk har fortrengt kunnskapen, og gjort lærarane til omsorgsarbeidarar

Atle Måseide er ikkje nådig i kritikken sin. Måseide er frå Hareid, men er tilsett ved Universitetet i Tromsø. Gjennom 20 år har ein med jamne mellomrom støyt på han i det offentlege ordskiftet om pedagogikk. Han hevdar at pedagogiske teoriar er som fikse idear, der den eine avløysar den andre, utan at dei er grunngjevne - ei katastrofal utvikling når det gjeld faglege kunnskapar i skolen
-Dei fleste pedagogar er for det gode og mot det vonde. Og sidan føremålet rettferdiggjer middelet, må tiltaka dei set i verk, også vere gode.

Ammunisasjonen har han hovudsakleg henta frå fire hald:
- Gjennom godt og vel 30 år har pedagogikk fortrengt fagkunnskap i lærerutdanninga.
-Informasjon om stoda i skolen, dels frå studiar og dels frå opplysningar frå lærarar.
- Opplysningar om fagleg standard hos begynnarstudentar ved høgskular og universitet.
-Eit par års erfaring frå ein lærarutdanningsinstitusjon, der han underviste i vitskapsteori, etikk og av alle ting - pedagogisk idehistorie.

- Til det andre punktet vil eg legge til at nyleg snakka med ein lektor ved ein vidaregåande skule på Sunnmøre. Han kunne fortelje at det var uråd å få løyve til fagleg opprusting. Derimot lløymde pengane til meir eller mindre absurde pedagogiske tiltak.

Han miner eit symptom på kva som dekk gale, er korleis pedagogane mistyder omgrepet dialog. Den vart populær. Her viser han til Hans Skjervheim som argumenterte for at dialog er det rette medium for moralsk og politisk danning. Han sa ingenting om tileigning av faglege kunnskapar, bortsett frå at ein er forplika på sanninga i dialogen. Pedagogane såg ikkje dette poenget. Dei trudde dialogen er ein samtale, verken meir eller mindre. Men der meier Måseide dei tok feil.
-Ein sokratisk dialog som Skjervheim snakkar om, er ein streng logisk prosedyre. Sokrates ber den han drøftar ulike omgrep med, om å sette fram ein definisjon av til dømes omgrep som rettferd. Deretter utleier han logiske konsekvensar av definisjonen. Om konsekvensane er usanne eller motseiar kvarandre, held ikkje definisjonen. Dette er noe ganske anna enn ein vanleg samtale og krev at dialogdeltakarane kjenner emna som blir røfta. Skal dialogen vere meiningsfull, må dialogpartnarane ha tolleg gode kunnskapar om emnet dei drøftar.

I denne samanheng dreg Måseide fram sosialantropologen Arne Martin Klausen som i ein kronikk i Dagbladet for tjue år sidan hevda at om pedagogikk er ein vitskap der ein testar teoriane sine mot erfaring, burde ein sette i gang ei gransking av kor vidt lærarar med pedagogisk utdanning er betre fagformidlarar enn læarar utan slik utdanning. Han fekk til svar at han visste ikkje kva han snakka om.
-Men kva slags vitskap er det som ikkje vil finne ut om den er nyttig eller om teoriane held? Er pedagogar redde for å teste teoriane sine? Forholdet er at til større pedagogikken sitt revir er blitt, både i skule og utdanningsbyråkratiet, til dårlegare er kunnskapsnivået blant allmennlærarar og elevar blitt. Eg har til gode høyre pedagogar vedgå at teoriane deira er usanne. I vitskap skal teoriane sitt møte med røyndomen fortelje kva som held, men kva når teoriane ikkje blir testa? Skal ein teori vere vitskapleg, må den vere formulert slik at det i prinsipp skal vere mogleg å falsifisere den. Det vil seie vise at og kvifor den er usann. Og då må teorien også angi kva som vil falsifisere den - det vil seie vise at og kvifor den er usann. Då må teorien også angi kva som vil motprove eller svekke den. Eg har ikkje høyrt om pedagogiske teoriar som tilfredstiller dette kravet. Det same gjeld religiøs tru. Ingen erfaringar kan vise at den er usann.

På spørsmål om ikkje lærarane har nytte av pedagogikken, svarar Måseide eit kontant nei.
-Skulle laerarstudentane hatt utbytte av teoretisk pedagogikk, måtte dei ha studert det i fleire år. Ein kan til dømes ikkje berre lese litt barnepsykologi og tru at borna er eksempel på slike teoriar. Typisk nok er det slik at til mindre teoretiske kunnskapar ein har, til sterkare trur ein på teoriane. Folk som har lært litt teori, har ein nærast religiøs glød i forhold til det vesle dei har laert. Dei er som nyornvende og skal frelse verda.

Måseide viser til professorane i pedagogikk ved Universitetet i Oslo, Edvard Befting og Karl Øyvind Jordell, som begge har hevda offentleg at pedagoglkkundervisning ikkje set spor etter seg hos studentane.
- Kvifor då ha det, når endåtil pedagogane sjølve hevdar dette? Når 12 prosent av studietida i lærarutdanninga blir brukt på noko som ikkje gir utbytte, bør ein avskaffe det. Tida bør nyttast til å lære fag. Ein skal då kunne det ein er betalt for å undervise i!

Måseide vil heller styrke den sosiale kompetansen til studentane. Det kan skje ved at dei får drøfte erfaringane sine som lærar med røynde lærarar og såleis få "utside på seg sjølve". I tillegg meiner han fagkompetansen treng el kraftig oppjustering. Skal pedagogikk i det heile ha nokon meiningsfull plass, må det vere på dei ulike faga sine premissar.
- Skal ein ha fagdidaktikk i lærarutdanninga, må 'reine' pedagogar haldast borte frå dette og erstattast av fagfolk som matematikarar, fysikarar og så vidare. Skal ein kunne seie vettuge ting om faga sine kva, kvifor og korleis, må ein kunne faga frå innsida. Men skal fagkunnskapen styrkast, nyttar det ikkje å utdanne folk til lærarar som har snitt på to frå vidaregåande skule. Nedre grense burde vere eit snitt på fire, i tillegg til at det vert nytta faglærarar frå fjerde klasse av.

På den andre side blir det snakka om den kunnskapsrike læraren som ikkje kan lære frå seg.
-Det har då oppstått ein myte om at kunnskap er eit hinder for formidling. Lektoren er Dyret i den Pedagogiske Openberringa. Lektoren er ubrukeleg som lærar, seier myten. På grunn av kunnskapane sine kan han ikkje undervise. Kunnskapen tar dessutan frå han evna til omsorg.
- Korleis kan ein slik myte oppstå?
Midt på 60-talet fekk Helga Sivertsen Noregs Lærarlag med seg på å gjere allmennlæraren universalkompetent. Universitetsutdanna faglærarar skulle ut av ungdomsskulen. Men ved å erstatte krav om kunnskap med pedagogikkog omsorg, gjorde allmennlæraren seg til omsorgsarbeidar. Dermed gav dei frå seg sitt einaste kort for lønn og status: formidling av kunnskap. Resultatet ser vi i dag når dei med 2 i snitt frå vidaregåande skule, blir allmennlærarar. Og desse skal leggje grunnlaget for kunnskapssamfunnet vårt!

-Kva konsekvensar vil dei få?
 -Det heiter at Noreg skal overleve på kunnskap. Då må vi vere villig til å betale det som skal til. Vi må få ein skule der det krevst arbeid av ein heilt annan karakter enn i dag. Ein må få bort førestellinga om at omsorg er uforeineleg med krav om kunnskap. Den omsorg skulen kan gje, er å syte for at born og unge får den kunnskap og kompetanse som gjer at dei kan fungere rimeleg i samfunnet. Når omlag kvar femte 15-åring verken kan lese eller rekne, er store delar av ungdomskulla stengde ute frå arbeidslivet. Slikt skapar taparar og sosiale problem. Det gjer ikkje krav om hart arbeid for å tileigne seg slik kompetanse.

Måseide viser også til at utdanningsministeren som snakkar om utdanningsløftet.
-Men kva fører blårussfundamentalismen til? Ein betydeleg del av finansieringa av høgare utdanning skjer ved kandidatproduksjon. Stryk ein kandidat på lærarskulen, tapar skulen 30 000 kroner. For å spare pengar, nyttar ein ikkje ekstern sensor. Det trengst ikkje mykje fantasi for å sjå  konsekvensane. Hadde kjøttkontrollen arbeidd på tilsvarande premissar, hadde vi gått med konstant diaré.